ضرورت همدلی بیشتر اعضای پاژین (ناصر جعفری)

به نام خدا ، اعضای محترم انجمن  پاژین  ،  با سلام و عرض ادب

موضوع : ضرورت همدلی بیشتر اعضا ی پاژین در دوره جدید

 مقدمه : فعالیت گروهی و تیمی یک مهارت ضروری برای اعضای پاژین است . موفقیت یا عدم موفقیت هیئت مدیره های قبلی با میزان همراهی و همدلی اعضا نسبت مستقیم دارد . همدلی در عین اختلاف نظرهای تخصصی ، توان هیئت مدیره و اعضا را دو چندان می کند و در مقابل خودخواهی ، خود برتر بینی و خود رای بودن آفت بزرگ کارهای جمعی  است. نبود روحیه کار تیمی و مشارکتی رقابتی ناسالم را در پاژین ایجاد  می کند که جز افزایش تعارض نتیجه دیگری نخواهد داشت. کار جمعی  احتمال خطا را کم و  استعدادها را شکوفا مى‏کند و مانع تک روی می شود.

بیان مشکل :

چرانمی توانیم «باهم» کارکنیم؟ مطابق برخی پژوهش های اجتماعی انجام شده، بسیاری از مشکلات اجتماعی ما ایرانیان و اختصاصا ما بانه ای ها ، ریشه در کمبود جهت گیری های جمع گرایانه در سطح کلان و تعهدهای جمعی دارد. به عبارت دیگر در حالی که خلاقیت ها و توانایی های فردی ما در سطح قابل قبولی است و متخصصانی توانا و صاحب نام را داشته و داریم  اما کاربرد این خلاقیت ها و توانایی ها بیشتر در همان سطح فردی و فعالیت های انفرادی باقی مانده است و آن گاه که پای عمل جمعی و کارگروهی برای به کارگیری همین توانایی ها به میان می آید، فعالیت هایمان می لنگد و چرخ کار جمعی نمی چرخد .

به ورزش نگاه کنید، بیشتر موفقیت های وزشی ما در میادین معتبر ، مرهون ورزش هایی است که نیازی به عمل جمعی ندارند مثل کشتی ، وزنه برداری ، پاورلیفتینگ و… حتی در ورزش های جمعی نیز به گفته کارشناسان آن گاه که موفقیتی نسبی به دست می آوریم باید آن را بیشتر مرهون توانایی های فردی بازیکنان مان بدانیم تا کار جمعی موفق آن ها.

به امور عام المنفعه شهرمان نظری بیفکنیم ،  چند گروه و انجمن سراغ دارید که توانسته باشند سالیان متمادی با هم برای یک هدف معین کار کنند و پس از مدتی به اختلاف نخورند ، منشعب و حتی منحل نشوند . به همین خاطر است که سرنوشت امور عام المنفعه شهرمان به افراد گره خورده است نه گروه ها و تشکیلات منسجم و سازمان یافته . گروه ها به اعتبار افراد به وجود می آیند ، حتی یک شب و مثلا فقط در زمان های خاص . نه این که افراد ثمره فعالیت جمعی و نظام مند کنش گران اجتماعی باشند و شاید از همین رو است که با آمد و رفت افراد این همه تغییرهای ناگهانی در جامعه اتفاق می افتد.

شهرمان را ببینید، بعد از درآمدهای سرشار حاصل از دریافت عوارض و هجوم خریداران و مهمانان از سراسر کشور ، چگونه شکوفایی وپیشرفتی را به خود دیده است؟ چند فعالیت و کار عظیم که حاصل کار جمعی یعنی همکاری و شراکت افراد و گروه های متخصص و مرتبط باشد به وجود آمده است؟ ما هم اکنون از یک فرهنگسرای ساده بی بهره ایم ، نبود یک نشریه مستقل ساده خبری در شهرمان خودنمایی می کند  و …

جمع گرایی عمودی و افقی:

از نظر جامعه شناختی هر مسئله اجتماعی ، علتی اجتماعی دارد. این امر البته نافی علل و دلایل دیگر نیست بلکه می کوشد تا هر پدیده اجتماعی را به وسیله متغیرهای دیگر اجتماعی تبیین کند. اگر کار و فعالیت جمعی را نوعی مهارت زیستن در جامعه بدانیم که دانستن آن باعث پیشرفت جامعه در مسیر تعالی می شود ، آن گاه ساده ترین پاسخ برای موانع کار جمعی در شهرمان این است که ما این مهارت را به خوبی نیاموخته ایم ، ما یاد نگرفته ایم با گروه باشیم ، یاد نگرفته ایم یکدیگر را تحمل کنیم و یا حتی به سخنان همدیگر با دقت گوش دهیم . به عبارت دیگر فرهنگ و اصول حاکم بر شهرمان ، اعضای خود را برای فعالیت گروهی در جامعه آماده نکرده است . این مدعا البته دلایل تجربی و تحلیلی می خواهد که در این نوشته نمی گنجد. ( البته از دوستان عزیز می خواهیم در صورتی که دلایلی مبنی بر رد این گفته دارند ، عرضه نمایند . )

نتایج چند پژوهش اجتماعی نشان می دهند که در کل ایرانیان در عرصه های خانوادگی و دینی، جمع گرا و در عرصه اجتماعی فردگرا هستند. البته این نتیجه یک توضیح لازم دارد و آن این که ما دو نوع جمع گرایی داریم: عمودی و افقی. در جمع گرایی عمودی بر فعالیت و انسجام گروهی در قالب یک هرم ساخت یافته قدرت و تقدم مصالح و خواسته های جمع بر فرد تاکید می شود و در مقابل جمع گرایی افقی بر هویت جمعی، هماهنگی و تساوی و برابری اعضا تاکید دارد باید گفت اگرچه خانواده های ایرانی را می توان جمع گرا دانست ، لیکن شیوه این جمع گرایی عمودی است. به عبارت روشن تر در شیوه های اجتماعی شدن در خانواده ایرانی آن چه مهم است حفظ ساختار جمعی خانواده با تقدم پایبندی به ساختار عمودی قدرت در آن است. افراد خانواده باید یاد بگیرند که یک کل واحد را تشکیل       می دهند که وظیفه دارند در کنار هم باشند و البته گوش به فرمان این واحد ، که وظیفه هدایت و تصمیم گیری در آن را برعهده دارند. این نحو از جمع گرایی اگرچه فوایدی دارد اما علیرغم سابقه زیادی که در خانواده ایرانی دارد ، عملا نتوانسته است مشکلی از نیاز ها ی امروز ما را در عرصه اجتماع بگشاید . آن چه برای این مسئله راه گشاست همانا جمع گرایی افقی و یا ترکیبی از این دو است.

الگوی موفق کار جمعی در ایران و شاید شهرمان:

شاید مهم ترین تجربه موفق این نوع از جمع گرایی در جامعه ایرانی، و شاید شهرمان که از سالیان دور رواج داشته برپایی مراسم و مناسبت های مذهبی باشد . نوع ارتباط و تعامل اعضا در این مناسبت ها بیشتر بر مبنای خصیصه های جمع گرایی افقی است و در آن ، اعضا ضمن داشتن استقلال برای فعالیت ، تن به یک کار جمعی نسبتا منظم و با اهداف شخصی می دهند و در این راه نیز عمدتا موفق هستند. در سالیان اخیر چند انجمن غیردولتی (NGO) آغاز به فعالیت کرده اند که برخی ازآن ها در زمینه به کارگیری و دستیابی به اهداف فعالیت جمعی و تداوم آن، نسبتا موفق بوده اند. پس تا این جا ، ساده ترین و مهم ترین پاسخی که به موانع کار جمعی در ایران و شهرمان دادیم عبارت بود از: عدم تناسب و تطابق شیوه های جامعه پذیری افراد در جامعه ایرانی ، با کار و فعالیت  جمعی.

درباره ساختار عمومی و سنتی خانواده ایرانی پیشتر سخن گفتیم و این که در آن، مبنای تصمیم گیری عمدتا ساختار قدرت در خانواده و نه مشارکت آزاد و فعالانه اعضا باشد و در فرهنگ عمومی، یک عضو خوب خانواده ، کسی است که گوش به فرمان پدر و مادر و تحت اوامر آن باشد و در امور مهم مربوط به خانواده ، حرفی بالای حرف و نظر آنان بر زبان نیاورد. فعالیت های گروهی نیز در این خانواده عمدتا ناظر به تلاش دسته  جمعی همه اعضای خانواده برای تحقق اهدافی است که توسط سران این گروه تعیین شده است. متاسفانه سیستم آموزشی ما نیز از همین مدل پیروی می کند. برنامه های آموزشی در قالب گروهی به نام کلاس درس، پیش می رود که در آن اصل بر اطاعت دانش آموزان از معلم و ناظر و مدیر… است و دانش آموز خوب کسی است که کارهایش را طبق اوامر و نواهی این افراد انجام بدهد. فعالیت جمعی در کلاس درس عمدتا مبتنی بر رابطه عمودی دانش آموزان با معلم (فرودست و فرادست) است.

از این نظر ساختار نظام آموزشی شباهت فراوان به خانواده پیدا می کند. با این اوصاف روشن است از نوجوان و جوانی که به عنوان نیروی فعال جامعه قرار است در آن نقشی را برعهده بگیرد، به عنوان برون‌داد دو نهاد خانواده و مدرسه ، نباید انتظار داشت که در جریان جامعه پذیری خود، مهارت فعالیت جمعی با دیگر اعضای جامعه را به خوبی فرا گرفته باشد. متاسفانه در چند سال اخیر هم روابط حاکم بر اعضا و هیئت مدیره های قبلی پاژین ( انجمن سبز ) هم ناشی از عدم تفاهم گروهی و همدلی بوده و روابط عمودی از بالا به پایین بر آن حکمفرما بوده است که خود نیز باعث و بانی مشکلات عدیده ای در دیارمان گشته و اثر مندی هیئت مدیره و اعضا را به میزان قابل توجهی کاهش داده است

چاره چیست ؟

راهکارهای علمی و کاربردی برای رواج روحیه جمع گرایی و فعالیت گروهی در شهرمان چیست؟ برای پاسخ به این پرسش ما در برابر دو رویکرد همیارانه و غیر همیارانه یا به عبارت دیگر عمل معطوف به نفع جمعی و عمل فردی مبتنی بر نفع شخصی قرار می گیریم.

دراین باره دو رویکرد وجود دارد ، رویکرد نخست مبتنی بر خیرجمعی و عمل اخلاقی است و می گوید لازمه زندگی در اجتماع و ارتباط با دیگران مستلزم پرهیز از خودمداری و تمایل به دگرخواهی و رعایت حقوق دیگران است ، از سوی دیگر عواطف انسانی و ویژگی های اخلاقی مثل وجدان ، ایثار، دگرخواهی و نوع دوستی نیز موجب پای بندی به رفتار جمعی و در نظر گرفتن حقوق دیگران است و رویکرد دوم که آن را رویکرد انتخاب عقلانی می نامیم ، می گوید مردم به رفتارهایی تمایل دارند که نفع آن ها بیشتر در آن تامین شود و بنابراین اگر احساس کنند که رفتارهای فردگرایانه و غیرهمیارانه نفع بیشتر و هزینه کمتری برای آن ها به دنبال دارد ، رغبتی به رفتار همیارانه و فعالیت جمعی پیدا نخواهند کرد.

عوامل موثر بر انتخاب یک رفتار همیارانه را   می توان بدین گونه تقسیم بندی کرد نخست عوامل شخصیتی مانند جنسیت و جهت گیری های ارزشی شخصیت دوم عوامل موقعیتی مثل اعتماد به همکاری دیگران ، اثربخشی عمل جمعی ، نفع جمعی درازمدت، پاداش گرفتن عمل جمع گرایانه و تنبیه عمل فردگرایانه و سوم عوامل نیز مربوط به فضای کنش و موقعیت هایی است که افراد در آن به کنش جمعی می پردازند مثل رابطه دوستی ، مالی ، اداری و نظایر آن. دستکاری و بهبود بسیاری از متغیرهایی که ذکرشد می تواند به بهبود وضعیت  جامعه ما از نظر تمایل به رفتارهای جمع گرایانه کمک کند. به عنوان مثال اعتماد اجتماعی یکی از متغیرهای مهم تاثیرگذار بر این مسئله است . روشن است که از فردی که به دیگران اعتماد ندارد نمی توان توقع انجام عمل گروهی و همکاری با دیگران و در نظر گرفتن خیر جمعی را داشت. همچنین پژوهش ها نشان می دهند که وقتی مردم اثرات سوء رفتارهای فردگرایانه را ندانند و یا گمان کنند که دیگران نیز چنین رفتار می کنند، آن ها نیز طریق فردگرایانه و خودمدارانه را در عمل خویش پیش خواهند گرفت. همچنین است اثر آگاهی نداشتن از مفاهیمی مانند نفع جمعی و خیر عمومی و این که پیگیری منافع فردی از طریق رفتارهای جمعی در دراز مدت اثر بیشتر و بهتری خواهد داشت.

از سوی دیگر برای این که افراد را به انجام کارهای جمعی ترغیب کنیم نخست می بایست این احساس را در آنان به وجود آوریم که نظر، عمل و همکاری آنان مهم و قابل اعتناست. در گروه هایی که اعضای گروه فرصتی برای اظهار نظر و سهمی در تصمیم گیری های مربوط به گروه ندارند ، انتظار پایبندی به عمل جمعی و اهداف گروهی انتظاری نابجاست . این مهم در تمامی گروه های کوچک و بزرگ ( خانواده ، مدرسه ، هیئت مدیره ) صادق و قابل مشاهده است.

عمل جمعی و فعالیت گروهی منشا اثرات خیر فراوانی برای فرد، گروه و جامعه است. توانایی عمل جمعی امری است منوط به آموزش هایی که فرد دیده است . افرادی که در جامعه ما اجتماعی می‌شوند عموما ارزش ها و هنجارهای عمل جمعی را نمی‌آموزند و لذا نمی توان انتظار داشت که فعالیت های جمعی در این جامعه رایج و قرین موفقیت باشد. برای حل این مساله می‌بایست در تمامی گروه های اجتماعی ، مخصوصا آنهایی که سهم بیشتری در جامعه پذیری افراد دارند مثل خانواده و مدرسه ، تغییراتی در جهت آموزش عمل جمعی پدید آید.

ایجاد حس اعتماد تعمیم یافته، نشان دادن پیامدهای منفی خودمداری و عمل فردی و پیامدهای مثبت عمل جمعی و کنش همیارانه، و مشارکت دادن نظر و رای افراد در تصمیم گیری های مربوط به گروه از جمله راهکارهای این تغییرات است .

فواید همدلی وکار گروهی مسنجم اعضا:

همدلی ، اعضا را کمک می کند تا نیازها ، خواسته­ها و احساسات یکدیگر را بیشتر درک کنند و در نهایت یکدیگر را بهتر بشناسند.

همدلی ، کمک می­کند تا اعضادیگرانی را که ممکن است با آنها متفاوت باشد را بپذیرند .

همدلی تعاملات اجتماعی اعضا را بهبود می­بخشد و میل به مشارکت و فعالیت­های گروهی را افزایش می­دهد .

همدلی اعتماد به نفس اعضارا افزایش داده ، امنیت روانی و آسایش خاطر را تقویت کرده و در اعضااحساس خوشایند و مثبتی به وجود می­آورد.

همدلی ، بیان احساسات خود و درک احساسات دیگران را آسان می­کند و فرد را از احساس تنهایی نجات می­دهد و او را متعلق به گروه وعضوی از یک جمع می کند.

همدلی زمینه­ی شناخت بهتر و بیشتر از دیگران را فراهم می­کند .

پیشنهاد و راهکار عملی در این باره :

– با هم در باره مسایل و دغدغه ها بیشتر بحث کنیم و حتی از خصوصیات شخصیتی خود به سایر اعضا اطلاعاتی بدهیم تا یکدیگر را بیشتر بشناسیم و با روحیات هم بهتر آشنا شویم.

– از موارد اختلاف برانگیز که همبستگی گروهی و همدلی اعضا را مختل می کند فعلا بپرهیزیم . بحث در باره آن را به زمان دیگری و یا موقعیتی مناسب موکول نماییم .

– به هیچ وجه اختلافات درون گروه را افشا نکنیم و سعی کنیم فامیل ، نزدیکترین دوستانتان و یا حتی مشاورانمان از آن مطلع نشوند ، زیرا که این امر نه تنها یاری رسان ما نخواهد بود بلکه بر مشکلات گروهی و جمعی ما هم خواهد افزود . بهترین روش این است که با تعامل و گذشت اختلافاتمان را حل کرده و یا در صورت عدم حل کامل ، آنها را کم نماییم.

– بهترین روش برای موفقیت گروهی تمرکز بر نقاط مشترک گروهی حتی اگر اندک و جزئی باشند است . سعی کنیم آنها را شناسایی کرده و در گروه مطرح نماییم . چارلی چاپلین می گوید : ” اگر زندگی صد دلیل برای گریه کردن به تو نشان می دهد ، تو هزار دلیل برای خندیدن به او نشان بده.” اگر کسانی هستند که اختلافات درون جمعی را به ما گوشزد می کنند ما هزاران دلیل برای استحکام گروهی خود مان مثال بزنیم و با مصوبات گروهی و جمعی خود به آنان نشان دهیم که قادر نیستند از اختلافات جزئی بهره برداری سوء نمایند.

– سعی کنیم هر چند وقت یک بار اطلاعیه و یا نوشته ای که حاکی از همدلی و اتحاد گروهی اعضا باشد را در شهر منتشر نماییم . با این کار اعتماد عمومی به ما بیشتر شده و آرامش روحی و روانی به جامعه تزریق می گردد.

– خود مان را مانند یک خانواده تصور کنیم ، به همانگونه که در یک خانواده اختلاف سلیقه ، رفتار و … امری طبیعی است ، سعی کنیم به همانگونه یکدیگر را بپذیریم و سعی در تحمیل آیده ال های خود به گروه نکنیم . به یاد داشته باشیم کلامی زیبا همراه با ادب و احترام که ناشی از مستندات قانونی و قابل قبول باشد بهترین وسیله توجیه سایر اعضااست و بس .

 با تقدیم احترام : عضو انجمن پاژین ناصر جعفری