سدسازی ها در کردستان
نویسنده مهندس آزاد کمالی
سدسازی ها درکردستان
کمترکسی است که برعواقب منفی سدسازی ها ازجمله خشک شدن مناطق پایین دست سدها،تولیدگازگل خانه ای متان دراثرتجزیه گیاهان غرق شده درکاسه سدها،تبخیرآب،فرسایش خاک بویژه درمناطق پایین دست سدها،تخریب جنگلهاومراتع و … وبسیاری ازعواقب دیگرسدسازیها،اطلاع نداشته باشد. اماهدف این نوشته،یادآوری این عواقب وخیم نبوده وموضوع سدسازی هادرکردستان رابیشترازمنظراهداف دولت ازسدسازی هاوآنچه درعمل بوقوع پیوسته است،بررسی میکند.
درتمامی موارد سدسازی هادرکردستان،به اهدافی چون تامین آب شرب شهرهاوتوسعه کشاورزی آبی است ان اشاره شده است. اماآنچه درعمل مشاهده می شود،چیزی جزاین است. درشرایطی که حجم آبی که ازاین سدها بدست آمده است رای سیراب کردن بیش از ۳۰۰ هزارهکتارکافی است،تنها ۷۰۰۰ هکتاراراضی کشاورزی را تحت پوشش خودقرارداده است وازآب سدهای بزرگی چون داریان،هیچ سهمیه ای به کردستان اختصاص نیافته است وبیش از ۸۰ درصدآب گاوشان نیزبه خارج ازاستان انتقال می یابد. ازآب سد وحدت سقزنیز تنها ۱۰ مترمکعب سهم استان است!!
درطول تمامی سالهای بعدازانقلاب دراستان کردستان ۳۴۰۰۰ هکتاراراضی کشاورزی تحت شیوه های جدیدآبیاری (قطره ای وبارانی ) قرارگرفته است. عمده این اراضی نیز،زمین هایی هستندکه آب آنهاتوسط کشاورزان ازمنابعی چون چشمه،چاه و …. تامین شده است وتنها ۷۰۰۰ هکتارازاین اراضی توسط آبهای سدهای ساخته شده سیراب شده است.(مستندبه سایت امورآب استان). برابر آمار ارائه شده توسط جهاد کشاورزی کردستان ۴۶ هزار هکتار اراضی در پایاب سدهای ساخته شده وجود دارد که تاکنون هیچ کاری در زمینه احداث شبکه و آبرسانی به این اراضی صورت نگرفته است. لازم به ذکر است این آمار با لحاظ کردن سهم آب ظالمانه تعریف شده موجود استان کردستان از آبهای خودش است و یک قطره از آب سد داریان و ۸۰ درصد آب سد گاوشان و ۳۵۰ میلیون متر مکعب از سهمیه توافقی کردستان از آبهای حوزه دریاچه ارومیه در کردستان لحاظ نگردیده است. تردیدی نیست که اگر انتقال آب داریانبه دشت های مناطق گرمسیری کرمانشاه و انتقال آبهای مناطق سقز و بانه به آذربایجان غربی و شرقی ممکن است آباد سازی صدها هزار هکتار اراضی کشاورزی کردستان اقتصادی تر و ممکن تر است. چگونه است که تنهادرشهرمیاندوآب آذربایجانغربی ۶۰ هزارهکتارازآب های سدهای ساخته شده درکردستان سیراب شده وشبکه های آبیاری بارانی وقطرهای درآن انجام شده است. اما در کل استان کردستان تنها ۷۰۰۰ هکتار اراضی از این آبها منتفع شده اند؟؟
درحالی که میانگین اراضی آبی کشاورزی درکشور۳۶درصدمی باشد،میانگین اراضی آبی کشاورزی درکردستان۱۰درصدبوده واین درشرایطی است که ۷درصدکل آبهای جاری کشوردراین استان میباشد.
دربحث آب شرب نیزوضعیت چندان متفاوت نیست ودرحالیکه آب شرب تبریزوهمدان ازآبهای استانکردستان تامین می شود،کردستان خودازکمبودآب شرب دررنج است ودرسال ۹۴ شهرسنندج یکی ازمعدودشهرهای درسطح بحران کشوربوده وسالهاست که شهرستان بانه هم به لحاظ کیفی وهم به لحاظ کمی درزمینه آب شرب مشکلات جدی داشته ودربسیاری ازروستاهای بیجارآب رسانی به صورت سیاربوده ومردم این خطه بارنج بسیاری دست وپنجه نرم میکنند.حجم اراضی ازبین رفته استان دراثرسدسازی ها نکته ای دیگراست. مستندبه مصاحبه دکترعطاامینی ازمدیران مرکزتحقیقات جهادکشاورزی کردستان می باشد،حجم اراضی کشاورزی که زیرآب کاسه این سدهاقرارگرفته است حدود۳۰هزارهکتاربوده که عمده این اراضی بصورت آبی می باشند. بیشک بامقایسه اینحجم اراضی باحجم اراضی منتفع ازآب سدهادرکردستان ( ۷ هزارهکتار) ،هرعقل سلیمی درخواهد ماند.