اهمیت سنجاب برای جنگلهای زاگرس

اهمیت سنجاب برای جنگلهای زاگرس

نطم موجود در طبیعت و چرخه طبیعی آن، چیزی نیست که بتوان تغییر داد، حذف هر گونه ای از طبیعت مثل یک دومینو می تواند سریعاً حیات دیگر گونه های جانوری و گیاهی را نیز به خطر اندازد. بشر ید طولای در این امر (دست اندای در طبیعت) دارد و همین امر هم سبب شده است هر روز شاهد حذف گونه های از روی زمین باشیم. ببر تاسمانی در نیوزلند، کواگا در آفریقا، پرنده دودو در موریس، ببر مازندران و بسیاری دیگر که به همان سرنوشتی دچار شدند که دایناسورها. به هر حال امروزه نیز بسیاری از جانوران وجود دارند که در خطر انقراض هستند برای نمونه یوزپلنگ و پلنگ ایرانی. زمانی پلنگ، یوزپلنگ و شیر زینت بخش دشتهای ایران بودند. بعد از کم شدن طعمه های آنها مثل آهو، گور، قوچ و … و شکار مغرورانه ی شیرها امکان حیات برای آنها به کلی از بین رفت. دست اندازی و تجاوز انسانها به حریم این گونه های جانوری و نابودی بیشه زار ها و مراتع و جنگلها و تغییر کاربری آنها به زمینهای کشاورزی و خشکاندن منابع آبی طولی نخواهد کشید که گونه های باقی مانده نیز از بین می روند .

در مناطق زاگرس بالاخص در بانه گونه های که بسیار مورد توجه هستند و اهمیت آنها فوق العاده تلقی می شود سنجاب و کبک هستند مخصوصاً سنجاب که به نوعی در حفط و نگهداری از جنگلهای بلوط بسیار حائز اهمیت است. سنجاب ها با جابجایی میوه های درخت بلوط، در رشد جنگلهای بلوط نقش ایفا می کنند. سنجاب ها وابسته به درختان جنگلی هستند، در آنها لانه سازی و زاد و ولد میکنند. در هنگام جمع آوری و انتقال میوه های بلوط وقتی مورد حمله پرنده ای شکاری و یا روباهی قرار می گیرند دانه های بلوط را پرت میکنند و پا به فرار می زنند این دانه های بلوط در بین شکاف سنگها و در زیر خاک مدفون می شوند و در سال های بعد جوانه می زنند و در چند سال بعد این شانس را خواهند داشت که تبدیل به درختان بلوط شوند و یا برای آذوقه زمستانی وقتی دانه ها را در زیر خاک دفن می کند گاهی پیش می آید که جای انبار کردن آنها را فراموش می کند و همین فراموشی از این دانه های پنهان شده در زیر خاک درختانی جدید می سازد.

سنجاب ها به عنوان طعمه ای برای دیگر حیوانات نیز تلقی می شوند از جمله روباه و پرندگانی مثل عقاب، شاهین، کلاغ و … زاد و ولد سنجاب ها زیاد است معمولاً در سال ۲ و یا حتی ۳ بار نوزادان ۳ الی ۷ تایی به دنیا می آورند و این زاد و ولد به آنها کمک می کند با تمام خطراتی که با آن روبه رو می شوند خود را از خطر انقراض برهانند اما در سالهای اخیر جدای از این خطرات طبیعی با مشکلات دیگری نیز مواجه شده اند. بله انسان همان موجودی که نسل ببر و پلنگ و شیر را به خطر انداخته و یا حتی به کلی از بین برده است. سنجاب ها با آن جسه ریز و صورت دوست داشتنی و دم پر مو ایساتده ای که دارند هر بیننده ای را به خود خیره می کنند، تقاضا برای نگهداری آنها به عنوان حیوانات خانگی در حال افزایش است بالاخص در شهرهای بزرگ . در برخی مناطق روستایی و شهرهای کوچکتر باور بر این است که گوشت سنجاب برای بیماری روماتیسم مفید است و روی همین نگرش بسیاری آنها را برای خوردن صید می کنند. سنجاب ها مخصوصاً در زاگرس همه چیزشان را از درختان و جنگلها دارند و حیات آنها به نحوی وابسته به درختان بلوط است، در درختان خود را از سرما و گرما و دشمنان طبیعی حفظ می کنند و از آنها نیز تغزیه می کنند. اما با نابودی جنگل ها و صید روز افزون آنها به عنوان حیوانات خانگی و یا حتی خوراک می رود که حیات این گونه جانوری نیز به خطر افتد.

بانه با جنگل های بلوط آرمرده، بلکه، سیاحومه، بنه ژاز، هلو پرشه، دارینه زیستگاهی مناسب برای این گونه جانوری می باشد. مکان مناسب و خوراک کافی می تواند حیات را برای گونه های دیگر جانوری نیز مهیا کند ازجمله سیاه گوش، روباه، عقاب، شاهین که سنجاب بخشی از چرخه غذایی آنها یه حساب می آید. اما در چند سال اخیر آتش سوزی های متناوب این جنگل ها و نابودی زیستگاه سنجاب همچنین شکار و زنده گیری، تعداد آنها را رو به کاهش نهاده است، در بعضی نقاط مانند آرمرده با تبدیل شدن زیستگاه سنجاب ها به زمین های کشاورزی و تبدیل آنها به باغات گردو شاهد شکایات کشاورزانی هستیم که از خورده شدن محصولات شان به وسیله سنجاب خبر می دهند اما واقعاً متجاوز چه کسی است سنجاب یا انسان؟

محیط زیست شهرستان بانه برای حمایت از گونه های جانوری بومی مثل سنجاب اقداماتی را اتخاذ کرده است. فروش سنجاب غیر قانونی است و هرکسی اقدام به شکار یا فروش آنها بکند بسته به قاضی پرونده می تواند از شش ماه زندان تا ۳۵۰،۰۰۰ تومان جریمه نقدی برای هر سنجاب حکم صادر کند. به صورت غیر قانونی اما هنوز هم سنجاب ها شکار و یا زنده گیری می شوند، هر سنجاب از ۳۰ تا ۱۵۰ هزار تومان در بازار سیاه معامله می شود، سنجاب های کوچکتر با مبالغ بیشری معامله می شوند زیرا قابلیت رام شدن و دست آموز شدن آنها بیشتر از سنجاب های بالغ است ومعمولاً بازار فروش این حیوانات در شهرهای بزرگ همچون تهران، تبریز، اصفهان و … است.

لانه سنجاب در درختان است، برای گرفتن آنها قاچاق چیان آسان ترین راه یعنی آتش زدن و یا قطع درخت را پیش می گیرند این یعنی برای گرفتن هر سنجاب به طور متوسط یک درخت نیز از بین می رود. در سال گذشته تنها در یک مورد در ایستگاه بازرسی سبدلو بیش از ۵۰ سنجاب که اغلب سنجاب های شیره خواره بودند از قاچاق چیان ضبط شد. آنها را به صورت فله ای در گونی پلاستیکی تلنبار کرده بودند و قصد داشتن آنها را به تهران منتقل کنند که متاسفانه بیشتر آنها از بین رفتند همچنین در مسیر خدابنده به زنجان تعداد ۱۵۷ سنجاب را از قاچاق چیان ضبط کردند که مبدأ آنها بانه بود. بر اساس گفته اداره محیط زیست بانه در سال ۹۳ و سه ماه اول سال ۹۴ تعداد ۸ نفر در رابطه با شکار و فروش سنجاب دستگیر و به دادگاه معرفی شده اند.

انجمن پاژین بانه

نویسنده: سوران محمدنژاد