برآورد ظرفیت تحمل منطقه نمونه گردشگری پارک دکانان

برآورد ظرفیت تحمل منطقه نمونه گردشگری پارک دکانان

یکی از روش های کاربردی برای برآورد ظرفیت تحمل، دستورالعمل پیشنهادی توسط اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) می باشد که درسال ۱۹۹۶ عمدتاً جهت محاسبه ظرفیت تحمل نواحی و یا پهنه های مناسب برای توسعه گردشگری ارائه گردیده است. برآورد ظرفیت تحمل در چارچوب دستورالعمل یاد شده، در سه سطح مختلف محاسبه می گردد که عبارتند از ظرفیت تحمل فیزیکی ، ظرفیت تحمل واقعی و در نهایت ظرفیت برد اثربخش یا اکولوژیکی است. تحلیل ظرفیت تحمل نیازمند تحلیل هر پهنه و فعالیت در نظر گرفته شده برای آن است تا سطوح استفاده ای که برای جامعه میزبان و محل های تفرجی و بازدیدکنندگان از سطح نسبتاً خوب و قابل تحملی برخوردار است را تشخیص داده و تعیین نمود. در ادامه ظرفیت تحمل فیزیکی، واقعی و مؤثر قطب گردشگری زریوار محاسبه شده است.

در این روش ظرفیت نهایی پذیرش منطقه با توجه به شرایط فیزیکی ، زیست محیطی، اجتماعی– فرهنگی و تسهیلاتی برآورد می گردد.

به طوریکه در صورت مراجعه بیش از حد ظرفیت مشخص شده، محیط های فیزیکی، اجتماعی و زیست محیطی منطقه جوابگو نبوده و دچار خسارت می گردد. بنابراین با تعیین ظرفیت تحمل منطقه، حد نهایی استفاده از منطقه را مشخص نمود تا از وارد آمدن خسارات بعدی جلوگیری بعمل آید. این روش شامل سه مرحله؛ محاسبه ظرفیت تحمل فیزیکی، ظرفیت تحمل واقعی و ظرفیت برد مؤثر می باشد:

الف) تعیین ظرفیت تحمل فیزیکی منطقه

ظرفیت برد فیزیکی در این دستورالعمل عبارت است از حداکثر تعداد بازدید کنندگانی که در یک مکان و زمان معین می توانند حضور فیزیکی داشته باشند. این تعداد می تواند بر اساس فرمول زیر برای پهنه های مناسب گردشگری محاسبه گردد:

PCC=A*V/A*RF

که در آن A مساحت پهنه مناسب برای استفاده گردشگری، V/a مقدار فضایی که هر بازدید کننده نیاز دارد تا به راحتی بتواند در آن جابجا شده و تداخلی با سایر پدیده های فیزیکی نداشته باشد شایان ذکر است که هر فرد به طور متوسط نیاز به ۷ متر مربع فضا دارد تا بتواند به راحتی در آن جابجا گردد. . و Rf تعداد بازدید روزانه از یک مکان می باشد که به صورت زیر محاسبه می شود:

میانگین طول زمان یک بازدید /مدت زمان قابل استفاده بودن محل=RF

مدت زمان قابل استفاده بودن محل در پارک دکانان به طور میانگین در فصول مختلف ۱۲ ساعت می باشد و میانگین طول زمان بازدید در محل با توجه به نتایج ارزیابی تقاضای تفرجی درونی در این منطقه ۲ تا ۳ ساعت تعیین شده است. بنابراین متغیر Rf در این فرمول عبارت است از:

۴=۳÷۱۲= RF

هر متر مربع ۶۰۰۰=A

PCC=A*V/A*RF

PCC=60000*1.7*4=408000

پارک دکانان گنجایش فیزیکی۰۰۰ ۴۰۸ هزار نفر را دارد.

ب) ظرفیت تحمل واقعی منطقه

ظرفیت برد واقعی عبارت است از حداکثر تعداد بازدیدکنندگان از یک مکان تفرجگاهی که با توجه به عوامل محدود کننده که ناشی از شرایط ویژه آن مکان و تاثیر این عوامل بر ظرفیت برد فیزیکی می باشد، مجازند تا از آن مکان بازدید به عمل آورند. این عوامل محدود کننده با در نظر گرفتن شرایط و متغیرهای مختلف به دست می آیند. RCC بر اساس فرمول زیر محاسبه می گردد:

RCC=PCC-CF1-CF2-…CFX

که در آن Cf یک عامل محدود کننده است که به درصد بیان می شود. بنابراین فرمول می تواند به این شکل بیان شود :

RCC=PCC*100-CF1/100*…۱۰۰-CFX/100

عوامل محدود کننده در پارک دکانان شامل عوامل اقلیمی و منابع آب است که وضعیت آن ها در ادامه بحث می گردد:

۱- عوامل اقلیمی

محدودیت های عوامل اقلیمی در این منطقه شامل روزهای یخبندان، روزهای بارندگی زیاد و روزهای با تابش شدید خورشید است که مطابق داده های آماری ایستگاه هواشناسی بانه در یک دوره آماری ۲۰ ساله به شرح زیر می باشد.

 متوسط تعداد روزهای یخبندان:

۷۶ روز معادل ۲۱ % ایام سال که اگر به طور متوسط ۵ ساعت در طول روز هوای نامساعد برای حضور گردشگر در منطقه وجود داشته باشد ۳۸۰ ساعت هوای نامساعد ناشی از یخبندان وجود دارد.

 متوسط تعداد روزهای با بارندگی بیش از ۱۰ میلیمتر:

۳۰ روز در سال معادل ۸ درصد که اگر متوسط طول روز ۱۲ ساعت فرض شود تعداد ساعات بارندگی ۳۶۰ ساعت می باشد.

 روزهای با تابش شدید خورشید:

در ماه های گرم سال ساعاتی که به دلیل تابش شدید خورشید شرایط نامساعدی برای حضور بازدید کنندگان وجود دارد باید در نظر گرفته شود. چنانچه در هر روز از ساعت ۱۱ تا ۱۵ این شرایط وجود داشته باشد، برای چهار ماه خرداد، تیر، مرداد و شهریور تعداد ساعات دارای آفتاب شدید ۴۹۶ ساعت می باشد. همچنین میانگین درجه ابرناکی برای این چهار ماه ۵درصد می باشد که مقدار آن از این ساعات کسر می گردد. بنابراین تعداد کل ساعات دارای آفتاب شدید ۴۷۱.۲ ساعت می باشد.

باتوجه به مجموع محدودیتهای اقلیمی تعداد کل ساعات دارای محدودیت اقلیمی ۱۲۱۱.۴ ساعت می باشد.

۴۷۱.۲+۳۶۰+۳۸۰=۱۲۱۱.۲

CFI=1211/20/4380*100=28

ظرفیت برد واقعی با اعمال محدودیت عوامل اقلیمی به شرح زیر است:

RCC=408000*100-28/100=293760

پارک دکانان گنجایش ۷۶۰ ۲۹۳ هزار نفر را دارد.

۲– منابع آب

منابع آب موجود در پارک دوکانان از محدودیت بسیار بالایی برخوردار است و برای تامین آب بایستی از منابع دیگر مانند اتصال به آب شرب شهری و یا چاه بایستی اقدام شود.

ج) ظرفیت برد مؤثر

برای بدست آوردن ظرفیت برد مؤثر ، منطقه به سه بخش تفرج متمرکز، تفرج نیمه متمرکز و تفرج گسترده تقسیم بندی شده و با جمع بندی تعداد محاسبه گردیده، ظرفیت برد مؤثر منطقه بدست می آید. لکن از آنجائیکه منطقه مورد مطالعه به دلیل قابلیت های موجود، برای کاربری تفرج متمرکز طراحی می گردد، لذا با توجه به یکسان بودن فرمول ظرفیت برد مؤثر با ظرفیت تحمل واقعی، ظرفیت برد مؤثر منطقه برابر ۲۹۳۷۶۰ نفردر شبانه روز می باشد.

نتیجه : بررسی عوامل مؤثر در برآورد ظرفیت برد منطقه نشان می دهد به لحاظ طبیعی ظرفیت استفاده تفرجی از منطقه چندین برابر بیش از وضعیت کنونی استفاده از آن است. اما محدودیت های منابع آبی و دسترسی استفاده حداکثر از منطقه را محدود کرده است. لذا در صورت برنامه ریزی برای توسعه گردشگری منطقه لازم است عوامل محدود کننده ذکر شده برطرف گردد.

دکتر سنگینی