لاکپشت

طبیعت، به معنای واقعی کلمه، معادل جهان یا عالم طبیعی، فیزیکی و مادی است. طبیعت در حالت کلی، به پدیده جهان فیزیکی و همچنین زندگی اشاره دارد؛ و همچنین اندازهٔ آن از ذرات زیراتمی تا خود گیتی متغییر است. و اکوسیسیتم بە مجموعەای از موجودات جاندار گفتە میشود کە با هم و با اجزای بی‌جان اطراف خود در ارتباطند. ارتباط این اجزای زندە و غیر زندە در تکمیل چرخەی غذایی و جریان انرژی طبیعت است. بر این اساس اکوسیسیتم به یک شبکە از ارتباطات بین موجودات جاندار با هم و با محیط بی‌جان خود گفتە میشود. و در این میان هر کدام از این اجزا نقش خود را در بە تعادل رسیدن این چرخە ایفا میکند.

در این میان، در انبوه جانداران متفاوتی کە در اکوسیستم رشتە کوههای زاگرس سهمی در جاری شدن انرژی طبیعت ایفا میکنند اینبار بە سراغ معرفی جانوری خزندە بەنام لاک‌پشت خواهیم رفت تا با این کند روندەی خونسرد طبیعت بیشتر آشنا شویم.

لاک‌پشتها راستەای از خزندگان اند کە همچنان کە از اسمشان پیداست بدنشان از مادەی محکمی بنام لاک پوشیدە شدە است. این جانوران نیز همچون بستگان خزندەی خود، خونسردند و دمای بدن خود را با دمای محیط خارج خود تنظیم میکنند. بە همین دلیل است کە تمام زمستان را در خواب بسر میبرد. همچنین قادرند بە مدت طولانی غذا نخورند. حتی گاهی در صورت عدم دسترسی بە غذا بە مدت طولانی میتوانند دورەهای خواب زمستانەی کوتاهی داشتە باشند. آخرین دادەهای علمی حاکی از آن است کە ‌قدمت لاک‌پشتها بە ١۵٧ میلیون سال قبل برمیگردد. لاک‌پشتها از قدیمیترین خزندگان زمین اند بە طوری کە قدمت آنها بسیار بیشتر از هم گروهیهای دیگر خود نظیر مارها و کروکدیلهاست. از میان ٣٢٧ گونە شناختە شدەی لاک پشت، تعدادی از آنها در خطر انقراض قرار دارند.

یکی از این گونەها کە در رشتە کوههای زاگرس بەچشم میخورد و پراکندگی آن روی نقشە نشان دادە شدە است، لاک‌پشت مهمیزدار است کە با نام علمی “testudo graeca” شناختە شدە است. این لاکپشت دارای لاک سخت و محکم، گنبدی شکل و پوشیدە از صفحات شاخی بزرگ است. دایرەهای متحدالمرکزروی کاسه پشتی وجود دارد که نشان‌گر رشد نسبی جانور است و اغلب به رنگ قهوه‌ای یا زرد بوده و در مرکز و حاشیه صفحات، نقوش نامشخصی مشاهده می‌شود. پاهای این گونه کوتاه و کلفت است و پاهای جلویی تعداد ۵ و پاهای عقبی تعداد ۴ چنگک دارد که پوشیده از پولک‌های شاخی می‌باشد. در سطح پشتی پاهای عقب و جلوی این جانور، یک غده بزرگ و مخروطی به شکل مهمیز وجود دارد که به همین جهت این گونه به لاک‌پشت مهمیزدار مشهور است. این لاک‌پشت بومی جنوب صحرای افریقا و سومین گونه بزرگ لاک‌پشت‌های روی زمین است. مسن‌ترین لاک‌پشت مهمیزدار آفریقایی با ۵۴سال سن در باغ‌وحش جیزه در مصر نگهداری می‌شود.

طول آن به طور متوسط ۲۵ سانتی‌متر می‌باشد ولی اندازه‌های بزرگ‌تر تا حد ۳۵ سانتی‌متر نیز گزارش شده‌است. جانور آرام و کندرویی است که وابستگی چندانی به آب ندارد. در دشت‌های خشک و بی‌حفاظ، تپه ماهورها، جنگل‌ها و باغات دیده می‌شود. در زمستان به خواب زمستانی می‌رود و همراه با گرم شدن هوا مجدداً شروع به فعالیت می‌نماید. گیاه‌خوار است و در درجه اول از گیاهان آب‌دار تغذیه می‌کنند و بدین وسیله آب مورد نیاز خود را تأمین می‌نمایند. میوه‌هایی مثل انگور و گوجه‌فرنگی را در صورت فراهم بودن، ترجیح می‌دهند. در اردیبهشت ماه جفت‌گیری می‌کنند و بین اواخر خرداد تا اواایل تیر در کنار بوته‌ها به خصوص بوته درمنه، چاله‌هایی حفر کرده و تخم‌های خود را به تعداد ۲ تا ۸ عدد در آن می‌گذارد. طول تخم‌ها ۳۴ تا ۴۳ میلی‌متر است و دارای پوسته‌ای محکم است.

این گونه در بالکان، کشورهای اطراف مدیترانه، جنوب فرانسه، ایتالیا، آسیای صغیر، سوریه و شمال آفریقا پراکنش دارد. از این لاک پشت در ایران دو زیر گونه وجود دارد. لاک‌پشت مهمیزدار غربی که در نیمه غربی ایران پراکنش دارد و لاک‌پشت مهمیزدار شرقی که در نیمه شرقی ایران نظیر استان‌های کرمان، خراسان و سیستان و بلوچستان یافت می‌شود.

 مطلب ارسالی از: دکتر پیمان توکلی